Messing bouwsets antieke HSM rijtuigen 1866-1930 (NS / HSM)

Diverse bijzondere nieuwe modellen, enkele inzetbaar tot 1930!

Deze antieke HSM rijtuigen worden alleen als sets geleverd in twee uitvoeringen:
Een set voor de periode 1866-1885 (set HSM01)
Een set voor de periode 1885-1910 (set HSM02)

Deze sets zijn naar wens uit te breiden met de los verkrijgbare tweeassige HSM coupérijtuigen en bagagewagens.

NS rijtuigen:

Daarnaast zijn gelijktijdig een aantal afzonderlijk verkrijgbare oude HSM tweeasser verschenen die ook nog de NS periode hebben gehaald.
Tezamen met twee nieuwe HSM drieassers die eind 2017 geleverd worden kunt u zo een breed gevarieerde HSM (snel)trein samen te stellen.

Op onze website volgt later nog meer informatie over de vele versies die u van deze sets kunt bouwen met authentieke voorbeeld treinstammen enz.

Op deze pagina staan de verschillende modellen en series onder elkaar (naar beneden schuiven!) waarvan u exemplaren in de twee sets aantreft. Helemaal onderaan staat een overzicht van de inhoud van iedere set.
Ieder rijtuig afzonderlijk behandelen is wat lastig omdat ze steeds verband houden met elkaar. We hopen dat e.e.a. toch goed leesbaar is verwoord. Gezien de vele verbouwingen van de diverse rijtuigen is zowel het lezen als schrijven geen gemakkelijke opgave!

HSM B 52-55(1883 - 1917)
Van de oudste HSM breedspoor 1e klasse rijtuigen uit 1847 werden de A 8, 12, 13 en 18 in 1883 tot 2e klasse B 52 - B 55 verbouwd waarbij de bakken werden vernieuwd. Tegelijk werd er gasverlichting aangebracht. Een jaar later werden ze per twee kortgekoppeld. In 1900 deden ze alle vier nog dienst, in 1917 kwamen ze niet meer in het HSM park voor.
Set HSM 02 bevat twee kortgekoppelde rijtuigen.
Deze rijtuigen zijn ook per twee stuks als set los leverbaar:

Twee kortgekoppelde rijtuigen, art M-244 HSM € 115,-

HSM B 1, 4, 14 (1856), later HSM P 401, 402, 404 (1880 - 1910)
De breedspoor rijtuigen B 1-18 met 3 coupés waren in 1866  op B 1, 4, 14 na alle verlengd tot 4 coupés. Deze werden in 1878 en 1880 verbouwd tot postrijtuig. P 1 en P4 kregen toen een nieuw hoger tonnendak. Zo kreeg men meer binnenhoogte zonder de wanden te verhogen. Bij P 14 werd de wandbeplating in dilligencemodel in 1883 vervangen door plaat met rechte lijsten. Tegelijk zijn alle 3 rijtuigen vernummerd naar P 401, 402 en P 414. In 1900 deed alleen rijtuig P402 met nieuwe wandbeplating en het lage oorspronkelijke dak nog dienst.
Set HSM 01 bevat het afgebeelde rijtuig echter als "standaard" 2e klasse, met plat en niet ingericht voor postvervoer.
Set HSM 02 bevat het afgebeelde postrijtuig met tonnendak.
Dit rijtuig is NIET los verkrijgbaar!

HSM C 1-46 (1861-1899, ex breedspoor)
Deze rijtuigen waren nog in breedspoortijd gebouwd en kregen nieuwe onderstellen zonder wijzigingen aan de bak. Ze waren modern van bouw met per coupé een eigen paar deuren en een buitenbekleding van ijzeren paneelplaat. Ook de hoogte was een stuk groter als bij de oude "waggons". Ze kregen alle normaalspoor onderstellen maar later nooit genormaliseerde balanzen en ook geen remwerk. In 1882 werd een gaslamp in het midden van het rijtuig aangebracht. Vanaf 1884-1886 werd bijna de hele serie kortgekoppeld. In 1899 waren de laatste afgevoerd.
Set HSM 01 bevat twee kortgekoppelde rijtuigen.

HSM C 47-66 (1864-1927)
Deze rijtuigen waren een coupé langer en zijn op normaalspoor onderstellen geleverd. Rond 1883 werd gasverlichting en in de deuren zakramen aangebracht. De meeste zijn rond 1915-1920 afgevoerd. Twee haalde NS nog: NS C 2441, 2442 (ex HSM C 49, 54).
Set HSM 02 bevat het afgebeelde rijtuig.

HSM C 67-78 (1865-1927, zie linkerzijde onderstaande tekening met remstoel)
De wanden waren 15cm hoger en aan de onderzijde gebogen. Twee haalde NS:ed .
Deze kleine deelserie is niet leverbaar.

HSM C 79-125 (1866-1930), na 1924 NS C 2445-2474
Bij deze serie werden de zijwanden bekleed met houten schroten. De maatvoering was verder geheel gelijk. Hiervan hadden C 91-105 een open rembok die in 1884 werd afgenomen toen ze Westinghouse remwerk kregen (tekening onderaan). C 123 en 124 hadden tot 1884 een postcompartiment in het midden. Bij NS werden ze C 2445-2474.
Set HSM 01 bevat het afgebeelde rijtuig met planken en remstoel.
Het linker rijtuig is in zowel NS als HSM uitvoering los leverbaar als artikel M-246 (Beperkte beschikbaarheid, houd rekening met langere levertijd!)

Los rijtuig M-246 HSM of NS € 65,-
 

HSM B 1-26 (1856-1868), HSM BC 5, 8, 9 (1878), HSM C 216 (1883-1927):
Deze driebaks breedspoor rijtuigen werden op drie na (B1, 4, 14) alle rond 1866 bij ombouw naar normaalspoor met een bak verlengd. Bij 8 rijtuigen was de aangebouwde coupe in het midden voorzien van een dwarsschot. Het grootste deel was ingericht voor postvervoer, de kleine helft met totaal 4 zitplaatsen werd gebruikt als dienstcompartiment voor het vervoer van eigen personeel. In 1872 verviel de postafdeling en konden hier 6 personen zitten. Later verviel ook het tussenschot voor de dienstafdeling.
Rijtuig B19 werd bij verlenging in 1865 als proef voorzien van houten buitenwand betimmering. Blijkbaar beviel dit want de nieuw gebouwde B21 enz. kregen dit ook.
In 1878 werden drie stuks verbouwd tot BC rijtuigen 5, 8, 9 en daarna in 2 kleuren geschilderd (bruin en groen).

Door ongevallen raakte de B13 (1866) en B15 (1868) verbrijzeld maar werden herbouwd. Beide werden daarbij 13cm hoger opgebouwd (als B21-28) maar behielden mogelijk de paneelplaten met dilligence model.

In 1883 werd de hele serie verbouwd tot 3e klasse rijtuig, zie C 211 e.v. hieronder.
Daarvan behield alleen de C 216 behield de "diligence" beplating uit haar 2e klasse periode nog tot ca 1910. Dit rijtuig kreeg later nog nummer NS C 2016.

Nummering vierbaks B rijtuigen in normaalspoor periode:
Bouwjaar          Met               Nummer                     Nummer            Nummer
                         dienstafd.?    tot 1882                    na 1882            na 1924
1856  BP2                                                                P414 (1883)      NS 177001
1856  BP3                                                                P 403 (1883)
1856  BP5         1863-'78     B5 (1873), BC5 (1878) C225 (1884)
1856  BP6                                                                P406 (1883)
1856  B7                                                                  P407 (1883)
1856  BP8         1865-'78     B8 (1873), BC8 (1878) C227 (1883)
1857  B9           1866-'78     BC9 (1878)                  C226 (1883)      NS C 2020
1857  BP10       1864-'83     B10 (1872)                  C224 (1883)       NS C 2019
1857  BP11                                                              P408 (1883)
1857  B12         1866-'82                                         C215 (1882)
1858  BP13        1863-'83    B13 (1878)                  C223 (1883)
1858  B15                                                                C216 (1882)
1858  BP16                                                              P409 (1883)
1858  BP17        1864-'79                                        C214 (1882)
1858  BP18        1865-'79     B18 (1872)                 C219 (1883)
1858  B19                                                                C218 (1883)     NS C 2017
1858  B20                             BP20 (1871)                P410 (1883)
1868  B21                                                                C217 (1882)
1868  B22                                                                C 222 (1883)
1868  B23                                                                C220 (1882)
1868  B24                                                                C211 (1882)
1868  PB25                                                              P405 (1883)
1868  BP26                                                              C212 (1882)
1870  B27                                                                C213 (1882)
1870  B28                                                                C221 (1883)
Set HSM 01 bevat het hierboven getekende rijtuig met diligence beplating.

 

HSM C 211-227, P 406-408, 410 (1883), later NS C 2017-2020 (1924-1930)
In 1883 werden alle bovenstaande rijtuigen B1-26 verbouwd tot 3e klasse C 211-227 of postrijtuig. De wandbekleding werd meestal door eenvoudige staalbeplating of door verticale planken. Door verbouwingen week de wandhoogte onderling af. Alle verhoging gebeurde door onderaan de wand 13cm te verhogen. Bij een aantal is de bak ook aan de bovenzijde 20cm verhoogd. Rijtuig P 414 werd in 1921 afgevoerd en verbouwd tot dienstwagen seinwezen NS 177001. Rond 1955 is de bak van het onderstel afgenomen nadat de wagen al enkele jaren als terreinwagen was opgesteld. Enkele jaren later is ook de bak gesloopt (verschijnt later afzonderlijk als werkwagen).
Alle overige tot postrijtuig verbouwde exemplaren zijn nog voor 1921 afgevoerd.
1,77m inwendig:  C 214, 215, 219 (zijn niet verhoogd, 1,77m wandhoogte, niet in model verkrijgbaar)
1,90m inwendig:  C 211-213, 216, 217 en 220 (213 behield latjes, niet leverbaar), C 216 behield als enige de diligence beplating tot ca 1910 (niet los verkrijgbaar)
2,1m inwendig:    C 218, 221-227 (later NS C 2017-2020), P 406-408, 410, alleen los leverbaar als art. M-249 HSM post / HSM / NS (juiste versie opgeven bij bestellen!)
Bij set HSM 02 wordt een rijtuig van 1,9m hoogte met staalbeplating geleverd (niet los verkrijgbaar)

Rijtuig M-249 HSM, HSM post of NS € 65,-

Deze serie werd tussen 1858 en 1861 geleverd als driebaks breedspoor rijtuigen.  Ze hadden geen "bolle koetsen" meer maar een vlakke zijwand die aan de onderzijde flauw naar binnen was gebogen. De paneelplaten was van gietijzer met sierlijke gebogen lijsten. Bij de spoorversmalling zijn ze verlengd tot vier bakken. Ook werden twee van de oudste A's uit 1847 verlengd, A4 en A16. Bij deze verlenging zijn ze geheel opnieuw opgebouwd zodat meer van nieuwbouw gesproken kon worden.
De hele serie kreeg bijzondere normaalspoor onderstellen toen ze in 1868 weer in dienst werden gesteld. Daarbij was de bak verend op het onderstel was gemonteerd volgens het "Reifert" systeem voor een hoger comfort. In 1882 werden de bakken vastgezet op rubber schijven en vervielen de veren. Gelijktijdig werd ook gasverlichting aangebracht, de balansijzers genormaliseerd en de radstand vergroot van 4 naar 4,6m.
De in 1869 gebouwde rijtuigen AB 88-92 kregen een identiek onderstel en een vereenvoudigde wandbeplating in diligence model. De bak was gelijk aan de HSM  AB 57-87 (zie art. m-235) die een normaal onderstel kregen.

In 1882 werden als eerste A3 en A16  gedeklasseerd tot  B35 en B36. In 1888 werden ze B58 en B58 waarbij de wandbeplating werd vereenvoudigd overeenkomstig de AB's 57-87. In 1884 werden de overige A's verbouwd tot 2e klasse.
A6 werd B49 en kreeg daarbij vereenvoudigde wandbeplating.
A1  en A4 werden B44 en B45 met verkorte onderstellen en nieuwe bakken (kwam neer op nieuwbouw, hiermee vrijwel gelijk aan art. m-225 geworden).
De rijtuigen A14, A15 en A20 werden in 1884 buiten dienst gesteld voor ombouw tot 2e klasse. Daarbij bleef het onderstel langer dan de bak maar werd de radstand wel wat vergroot. De bak zelf werd verbouwd zoals bij de driebaks B52-55 (geheel rechte beplating) waarmee de laatste bakken met gietijzeren paneelplaat waren verdwenen.

Rijtuig A16 deed als B 57 in 1917 als enige ex A nog met "dilligence" beplating dienst. De vijf AB 88-92 zijn in 1917 tot 3e klasse verbouwd en genummerd C 556-560. Ze deden bij NS nog dienst met de nummers C 2053-2057 tot begin jaren '30.

* Tegelijk met de ombouw van deze rijtuigen naar normaalspoor is op basis van de afgevoerde A6 (met twee halve en 2 hele coupe's) een bijna gelijk rijtuig opgebouwd dat weer nummer A6 kreeg. Enig verschil was de lengte, het was 24cm langer. In 1884 is het gedeklasseerd tot B49 en is de wandplating vereenvoudigd.

Nummering en ombouw in de normaalspoor periode:
1866:    Ombouw:                                                                                                             Afvoer                        
A1         B 44 in 1884, rechte beplating (bak vernieuwd), onderstel verkort                     Voor 1888
A3         B 35 in 1882, B 58 in 1888, vereenvoudigde beplating                                        Tussen 1918 en 1921
A4         B 45 in 1884, rechte beplating (bak vernieuwd), onderstel verkort                     Na 1921 als NS C 2015
A6         B 49 in 1884, vereenvoudigde beplating (was 24cm langer)                               Tussen 1918 en 1921
A14       B 46 in 1884, rechte beplating                                                                             Voor 1897
A15       B 47 in 1884, rechte beplating                                                                             ca 1910
A16       B 36 in 1882, B 57 in 1888, vereenvoudigde beplating                                        Voor 1897
A20       B 48 in 1884, rechte beplating                                                                             Voor 1897
AB 88-92      Bij bouw voorzien van vereenvoudige beplating. Na 1917 HSM C 556-560  Na 1924 NS C 2053-2057 (afvoer 1924-1930)
Set HSM 01 bevat een rijtuig met oude diligence beplating en afgeveerd onderstel (tekening linker zijde)
Set HSM 02 bevat een rijtuig met vereenvoudigde diligence beplating en lang onderstel (tekening rechter zijde)
Dit rijtuig is niet los verkrijgbaar.